Jarosław Meisner, Mateusz Meisner | Scena Muzyki Polskiej

26.11.2024 (wtorek), godz. 19.00
Filharmonia Śląska (Sala Kameralna)

Wykonawcy:

Jarosław Meisner – puzon
Mateusz Meisner – fortepian

Program:

Witold Friemann – Elegia na puzon i fortepian
Józef Nowakowski – Concertino na puzon i fortepian
Kazimierz Serocki – Sonatina na puzon i fortepian
Witold Friemann – I Suita kontemplacyjna na puzon i fortepian
Zygmunt Stojowski – Fantazja na puzon i fortepian
Szymon Laks – Suita concertante per trombone e pianoforte
Witold Friemann – II Suita kontemplacyjna na puzon i fortepian
Adam Mitscha – Romans na puzon i fortepian

Koncert złożony z utworów na puzon i fortepian to nie lada gratka dla melomanów, jest to bowiem skład nieczęsto goszczący na estradach koncertowych. Recital, przygotowany przez dwóch braci: puzonistę Jarosława Meisnera i pianistę Mateusza Meisnera, wypełni w całości muzyka rodzimych twórców (zgodnie z założeniem programu Scena Muzyki Polskiej). Puzon to instrument, który jest niezbędnym elementem każdej orkiestry dętej i symfonicznej. Rzadko jednak można go usłyszeć w utworach solowych – a ma on wiele do zaoferowania. Aksamitne brzmienie, śpiewność, a zarazem walory ekspresyjne, jak również czysto techniczna, błyskotliwa wirtuozeria – wszystkie te cechy można śledzić w przygotowanych na dzisiejszy koncert utworach. Kompozycje romantyczne i dwudziestowieczne, które wybrali artyści, odsłaniają różne oblicza puzonu, a także mało znane karty polskiej muzyki. O ile bowiem Kazimierz Serocki, Zygmunt Stojowski czy Józef Nowakowski pojawiają się niekiedy w repertuarze znanym wytrawnym melomanom, to kompozycje Szymona Laksa, Witolda Friemanna czy Adama Mitschy wciąż w dużej mierze stanowią białą plamę na mapie polskiej muzyki XX wieku. Szczęśliwie wykonawcy coraz częściej sięgają i po tę mniej rozpoznaną twórczość. Tak jest i w tym przypadku.   

Bracia Meisner pochodzą ze Śląska, stąd zapewne w programie ich recitalu wyraźnie zaakcentowana została twórczość dwóch kompozytorów związanych z Katowicami. Mowa o Witoldzie Friemannie (1889–1977) i Adamie Mitschy (1892–1992). Obaj przybyli do stolicy Górnego Śląska w 1929 roku ze Lwowa, by wziąć udział w tworzeniu Państwowego Konserwatorium Muzycznego – dziś jest to Akademia Muzyczna im. Karola Szymanowskiego. Friemann został pierwszym rektorem nowo utworzonej uczelni. Jako kompozytor pozostawił po sobie olbrzymi dorobek ponad tysiąca utworów, z których najczęściej wykonywane są jego pieśni. W swojej twórczości do końca pozostał romantykiem, czego przykładem są zarówno skomponowana w 1976 roku krótka Elegia na puzon i fortepian, jak i wcześniejsze o dekadę dwie Suity kontemplacyjne na ten sam skład (pierwsza powstała w latach 1965–1966, druga w roku 1968). Elegię cechuje ciemne brzmienie i posępny nastrój żałobnego marsza, w którym dźwięk puzonu stapia się z barwą towarzyszącego mu fortepianu. Trzyczęściowa I Suita kontemplacyjna o układzie: Andante moderato – Adagio ma non troppo – Andante quasi moderato jest w całości kantylenowa i spokojna. Jej narrację budują wolno płynące frazy, w których puzon ukazuje pełne, miękkie brzmienie, a całość ma nastrój liryczny i nostalgiczny. Więcej energicznych brzmień i żywego tempa wnosi II Suita kontemplacyjna, na którą składają się ogniwa: Allegro energico – Adagio ma non troppo – Allegro ma non troppo. Jest ona bardziej zrytmizowana od swej poprzedniczki, choć i tu nie brak śpiewnych linii i chwil zadumy. W ostatniej części kompozytor wyraźnie nawiązuje do wzorów barokowej polifonii, zamykając całość impresyjnymi frazami fortepianu, subtelnie roztapiającymi się w ciszę.  

Adam Mitscha, z wykształcenia prawnik i muzykolog, w katowickiej uczelni muzycznej przez wiele lat nauczał przedmiotów teoretycznych. W okresie 1947–1951 piastował też stanowisko rektora. W pamięci kilku pokoleń muzyków związanych ze Śląskiem zapisał się jako oddany swej pracy pedagog, a także autor prac publicystycznych i muzykologicznych, w tym pierwszego tekstu biograficznego poświęconego Witoldowi Friemannowi (Zeszyty Naukowe Akademii Muzycznej w Katowicach, 1980 nr 17), z którym łączyła go wieloletnia przyjaźń. Komponował niewiele, koncentrując się na utworach dydaktycznych oraz muzyce użytkowej. Jego Romans na puzon i fortepian, napisany w 1958 roku, to niewielkich rozmiarów miniatura utrzymana w tradycyjnym, romantycznym wręcz stylu. Zgodnie z tytułem, puzon rozwija tu liryczny temat, który dopełniany jest łagodnym akompaniamentem fortepianu. Utwór, z założenia przeznaczony dla uczniów szkół muzycznych, może być także wykonywany przez klarnet basowy zamiast puzonu.  

W romantycznym nastroju utrzymane są także kompozycje Józefa Nowakowskiego (1800–1865) i Zygmunta Stojowskiego (1870–1946). Nowakowski w latach 1821–1826 uczył się kompozycji pod kierunkiem Józefa Elsnera i Wilhelma Würfla w warszawskim Konserwatorium Muzycznym. Zaprzyjaźnił się wówczas z Fryderykiem Chopinem, z którym utrzymywał także kontakt po jego wyjeździe na emigrację, a nawet odwiedzał go w Paryżu. Język muzyczny kompozycji Nowakowskiego to połączenie typowo romantycznej kantyleny z rytmami narodowych tańców. Niedatowane Concertino As-dur na puzon i fortepian (w oryginale przeznaczone na puzon i orkiestrę) jest tego najlepszym przykładem. Niespełna dwunastominutowy utwór rozpoczyna się wolnym wstępem fortepianu, do którego dołącza puzon. Dopiero po jakimś czasie rozpoczyna się część pierwsza kompozycji, utrzymana w formie tematu z wariacjami. Kompozytor wprowadza tu urokliwy temat w rytmie poloneza, który poddany zostaje następnie opracowaniu wariacyjnemu. Wariacja pierwsza jest figuracyjna, druga – śpiewna, utrzymana w dynamice piano i opatrzona określeniem dolce cantabile, trzecia zaś – lekka i ruchliwa, zwieńczona pełnym ekspresji solowym odcinkiem fortepianu. Ogniwo środkowe Concertina to spokojne i liryczne Adagio, a część finałowa to pogodne, taneczne (tym razem utrzymane w tempie mazura) Allegretto.  

Fantazja na puzon i fortepian Zygmunta Stojowskiego skomponowana została w 1905 roku, tuż po wyjeździe twórcy do Nowego Jorku. Podobnie jak Nowakowski przyjaźnił się z Chopinem, tak Stojowski pozostawał w kręgu osób bliskich Ignacemu Janowi Paderewskiemu. Obu – poza przywiązaniem do ojczystej ziemi – łączyło także doświadczenie emigracji, w tym pobytu na amerykańskiej ziemi. Twórczość Stojowskiego utrzymana jest w estetyce późnego romantyzmu. Także niewielkich rozmiarów Fantazja wpisuje się w tę tendencję. Utwór ma swobodny charakter, co uwidacznia się w naprzemiennym prowadzeniu fraz solowych puzonu i tych z towarzyszeniem fortepianu. Po burzliwym początku następuje liryczny odcinek środkowy o wyjątkowej urodzie melodycznej. W przebiegu utworu solowe ustępy obu instrumentów wydają się równie ważne, jak sekcje, w których partnerzy łączą swe brzmienia, by nadać kompozycji wyrazistości i emocjonalnej głębi.  

W zupełnie inny muzycznie świat przenoszą słuchaczy Sonatina na puzon i fortepian Kazimierza Serockiego (1922–1981) oraz Suita concertante per trombone e pianoforte Szymona Laksa (1901–1983). Obu utworom bliżej już do neoklasycznych, chropawych w brzmieniu i dowcipnych w wyrazie realizacji, choć i w nich pojawia się niekiedy śpiewna, liryczna nuta. Serocki znany jest przede wszystkim z sonorystycznych kompozycji, wpisujących się w najbardziej odkrywcze dokonania polskich twórców lat sześćdziesiątych. Jednak już od początku swej drogi twórczej (debiutował w 1949 roku) prezentował nieskazitelny warsztat kompozytorski oraz barwny język muzyczny. Tak jest również w skomponowanej w 1954 roku Sonatinie na puzon i fortepian, składającej się tradycyjnie z trzech części o układzie szybka – wolna – szybka. Już w pierwszym ogniwie, Allegro, uwagę zwraca partia fortepianu z dysonansową, atonalną harmoniką, w niebanalny sposób towarzysząca soliście. W części środkowej, Andante molto sostenuto, puzon rozwija spokojne frazy melodyczne, wspierane subtelnymi brzmieniami fortepianu, natomiast bartókowskie w charakterze, finałowe Allegro vivace zamyka całość żywiołowym, pełnym blasku akcentem.  

Starszy od Serockiego o pokolenie Szymon Laks wyrósł w kulcie przedwojennego francuskiego neoklasycyzmu. Jego utwory z lat powojennych pozostają bliskie tej estetyce, choć jednocześnie nabierają niespotykanej wcześniej głębi wyrazu. Skomponowana w 1967 roku Suita concertante na puzon i fortepian jest tego dobrym przykładem. Składa się z trzech części, z których pierwsza, Preludio. Allegro molto moderato, to typowo neoklasyczna miniatura, pogodna w wyrazie i lekko dysonująca w harmonice. Część środkowa, Romanza. Lento espressivo, jest znacznie bardziej ekspresyjna. Puzon rozwija tu śpiewny i pełen ciepła temat, w którym fortepian początkowo towarzyszy delikatnymi akordami, zaś w dalszej części dialoguje z główną linią melodyczną, co prowadzi do wyrazistej kulminacji, a następnie jej uspokojenia i wyciszenia. Finałowe Scherzo, Presto zamyka całość w żywym, wirtuozowskim stylu. 

Beata Bolesławska-Lewandowska 

redakcja tekstu: Filharmonia Narodowa 

Jarosław i Mateusz Meisner występują wspólnie od wielu lat, regularnie prezentując recitale zawierające kompozycje artystów zarówno polskich, jak i zagranicznych. Część ich bogatego repertuaru została uwieczniona na autorskiej płycie „Euphoria” (listopad 2023), zawierającej dzieła takich twórców jak Witold Friemann i Adam Wesołowski. O niezwykle pochlebnej recenzji albumu można przeczytać w kwartalniku IPV Journal (magazynie Internationale Posaunenvereinigung), w którym recenzent Mark Hampson pisze: „Na tej płycie bracia Meisner pokazują absolutne mistrzostwo techniczne instrumentu połączone z wysublimowaną muzykalnością.”

Jarek Meisner

Puzonista solista Polskiej Filharmonii Bałtyckiej w Gdańsku oraz Adiunkt Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku. Jest laureatem głównych nagród kilkunastu międzynarodowych konkursów oraz dwukrotnym laureatem stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, stypendystą programu Młoda Polska, oraz zwycięzcą prestiżowego stypendium „Yamaha Scholarship Foundation of Europe”.

Jako solista regularnie występuje z towarzyszeniem orkiestr symfonicznych i dętych.

Mateusz Meisner

Pianista i kameralista, pedagog, animator kultury i sztuki, producent muzyczny. Laureat międzynarodowych konkursów pianistycznych.

Absolwent Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego [Podział zawijania tekstu]w Katowicach w klasie fortepianu Magdaleny Lisak i Łukasza Trepczyńskiego. Doskonalił swoje umiejętności podczas licznych kursów i warsztatów pianistycznych.

Artysta prowadzi regularną działalność koncertową jako solista i kameralista. Współtworzy m. in. duo instrumentalne ze swoim bratem, Jarkiem Meisnerem (puzon), a także duet instrumentalno-wokalny z Agnieszką Wiśniewską-Rak (sopran). Prowadzi wykłady na konferencjach organizowanych w kraju i poza jego granicami.