Budowa trombity i rogu pasterskiego

Projekt budowy trombity i rogu pasterskiego autorstwa Rafała Bałasia powstał w ramach III edycji programu Instytutu Muzyki i Tańca „Szkoła mistrzów budowy instrumentów ludowych”.

Indywidualne warsztaty budowy dud żywieckich z udziałem Rafała Bałasia – ucznia i Zbigniewa Wałacha – mistrza odbyły się w okresie od 1 lutego do 30 czerwca 2014 roku w warsztacie mistrza, w Istebnej.

Zbigniew Wałach – wyrósł w kręgu góralskiej tradycji, w rodzinie o pokoleniowych tradycjach muzycznych i artystycznych. Jako wnuk artysty-malarza Jana Wałacha, od najmłodszych lat miał kontakt ze sztuką. Od wielu lat jest mocno związany z życiem muzycznym Beskidu Śląskiego. Za działalność artystyczną został laureatem jednej z najbardziej prestiżowych nagród w dziedzinie folkloru, nagrody im. Oskara Kolberga, którą otrzymał w 2003 roku, nagrodę Ministra Kultury, Lauru Srebrnej Cieszynianki 2004 oraz nagrodę Powiatu Cieszyńskiego w dziedzinie kultury.  Jest założycielem i prymistą kapeli góralskiej „Wałasi”, która istnieje od 30 lat. Działania z zakresu rozwoju i popularyzacji muzyki, a także przekaz następnym pokoleniom kultury muzycznej, gry na instrumentach i ich budowa wpisują się jako niezwykle ważne elementy kontynuacji dziedzictwa kulturowego. Działalność instruktorska dała możliwość wykształcenia kolejnych pokoleń sprawnie grających muzyków. Swoim wychowankom przekazał pasję muzykowania i tradycyjny repertuar. Przekazuje swoją wiedzę, nie tylko jako instruktor muzyczny, ale również prowadząc wykłady i prelekcje dla wszystkich zainteresowanych kulturą góralską. Jest stypendystą Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Zbigniew Wałach jest również inicjatorem cyklicznych imprez, które na stałe wpisały się w beskidzki kalendarz kulturalny, tj. „Spotkania Gajdoszy i Dudziarzy”, które rokrocznie gromadzą wielu miłośników muzyki tradycyjnej oraz „Zaduszki Istebniańskie”, poświęcone pamięci nieżyjącym twórcom Beskidu Śląskiego”.

Rafał Bałaś urodził się 7 października 1990 roku w Żywcu. Od dziecka jest żywo zainteresowany folklorem górali żywieckich i szerzej łuku Karpat. Swoje zainteresowania przez wiele lat realizował tańcząc i grając na instrumentach ludowych w Zespole Pieśni i Tańca „Żywczanie”, z którym w 2007 roku zdobył Grand Prix XVIII Międzynarodowych Spotkań Folklorystycznych w Żywcu i Złotą Ciupagę na Międzynarodowym Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w Zakopanem. W wieku 7 lat u Jana Brodki rozpoczął naukę gry na okarynie, piszczałce sześciootworowej i piszczałce wielkopostnej. W roku 2002 rozpoczął naukę w szkole muzycznej w Żywcu w klasie akordeonu jednak głównie swoją uwagę poświęcał nauce gry na instrumentach pasterskich w klasie instrumentów ludowych pod okiem Czesława Węglarza. W kolejnych latach grając na dudach żywieckich, piszczałkach, okarynach i rogach odnosił wiele sukcesów w konkursach gry na instrumentach ludowych. Jako multiinstrumentalista jest laureatem m. in. Przeglądu Instrumentalistów ludowych organizowanego w ramach festiwalu górali polskich w Żywcu. Swoją dalszą drogę związał głównie z kontrabasem, nie zaprzestając gry na licznych instrumentach ludowych.  Jest kontrabasistą w dwóch zespołach:  etno-jazzowym „Besquidians” oraz kapeli „Wałasi”. Od kilku lat Rafał Bałaś realizuje kolejną pasję – budowę instrumentów. Zaczynał pod okiem Zbigniewa Wałacha, z którym realizował projekt nauki budowy gajd śląskich finansowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu upowszechnianie kultury. W swoim zakresie Rafał nauczył się rzemiosła budowy dud żywieckich. Zbudowane przez niego pierwsze dudy wygrały II konkurs na budowę instrumentów ludowych im. Jana Kawuloka i Feliksa Jankowskiego organizowany przez Regionalny Ośrodek Kultury w Bielsku Białej. Obecnie Rafał Bałaś czynnie zajmuje się budową dud żywieckich. Od 2013 roku uczy gry na kontrabasie i instrumentach ludowych w Milówce, Koszarawie oraz Łodygowicach w ramach działalności Fundacji Braci Golec. W 2013 roku został zaproszony przez Fundacje Klamra z Żywca do udziału w projekcie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Dziedzictwo kulturowe – Kultura ludowa”.  W projekcie tym jest współautorem albumu „Gajdosze”, w którym udokumentowane zostaną biografie i twórczość gajdoszy z Beskidu śląskiego, Beskidu żywieckiego oraz Zaolzia.

Biogramy zaczerpnięte z dokumentacji warsztatów

fot. Piotr Baczewski – zdjęcie z warsztatów budowy basów radomskich w ramach I edycji programu „Szkoła mistrzów budowy instrumentów ludowcy” w Kuźnicy z udziałem Piotra Sikory i Michała Maziarza.